Kategorie
Publikacje

GIS – PRZESTRZENNY WYMIAR DANYCH

GIS geographic information system

GIS – PRZESTRZENNY WYMIAR DANYCH

System informacji geograficznej (GIS) umożliwia gromadzenie, zarządzanie i analizowanie różnego rodzaju danych. GIS jest platformą, która łączy wiele rodzajów informacji, pozwala je analizować przestrzennie oraz znacznie ułatwia ich organizację umożliwiając wykonywanie zobrazowań mapowych. Dzięki tym możliwościom GIS zapewnia głębszy wgląd w dane, uwypukla wzorce, pomaga zbadać relacje i ocenić sytuację. W dziedzinach związanych z ochroną środowiska oraz zarządzaniem jego zasobami środowiskowymi GIS znajduje zastosowanie między innymi w:

  • ekologii
  • meteorologii i klimatologii
  • monitoringu środowiska
  • zarządzaniu obszarami chronionymi i udostępnianiu informacji o środowisku
  • ocenach oddziaływania na środowisko
  • geologii
  • leśnictwie
  • gospodarce wodnej.

GIS to narzędzie pomagające zrozumieć nie tylko to co dzieje się obecne, ale także ułatwia przewidywanie tego, co stanie się w przestrzeni geograficznej. Wspomaga kompleksowe analizy danych wykonywanych w ramach oceny oddziaływania na środowisko różnych inwestycji. Korzystając z funkcji dostępnych w oprogramowaniu, można m.in. nakładać wiele warstw informacyjnych na siebie, tworzyć bufory dla obiektów, co w dalszym kroku ułatwia identyfikowanie obszarów kolizyjnych. Analiza przestrzenna planowanych działań i inwestycji w kontekście ich wpływu na przyrodę, jest niezwykle istotna w podejmowaniu odpowiednich decyzji lokalizacyjnych i planowaniu strategii ograniczających negatywny wpływ działalności człowieka. Duża liczba danych oraz narzędzi umożliwiających ich interpretację wpływa na czas i jakość analiz.

Oprogramowanie GIS umożliwia tworzenie map o różnorodnej tematyce. Wizualizacja wszystkich analizowanych danych czy zjawisk może być jednolita. Istotne jest tutaj dobranie odpowiednich metod prezentacji danych, aby mapa była czytelna pomimo bogatej treści. Szeroki wybór symbolizacji umożliwia jej dobór zgodnie z wybraną tematyką, stopniem szczegółowości oraz przeznaczeniem mapy. Dostępne są rozbudowane biblioteki symboli charakterystycznych dla różnych branż. Możliwe jest również utworzenie własnej symbolizacji dla niestandardowych opracowań kartograficznych, którymi można się posługiwać w wielu innych projektach.

Platforma GIS służy także określeniu relacji przestrzennych między obiektami punktowymi (np. miasta), liniowymi (np. rzeki) i poligonowymi (np. rezerwaty przyrody), a także pozwala na przechowywanie danych przestrzennych i opisowych w bazie danych zwanej geobazą. Można tworzyć nieskończoną ilość takich zbiorów danych, co znacznie ułatwia pracę, szczególnie gdy dysponujemy dużą ilością informacji.

Na uwagę zasługuje także szerokie zastosowanie oprogramowania GIS w celu przetwarzania zdjęć lotniczych, satelitarnych lub map archiwalnych. Dzięki wielu funkcjonalnym narzędziom, GIS pozwala nam pozyskać informacje związane z stanem środowiska przyrodniczego (np. stan rozwojowy oraz kondycja roślinności), użytkowaniem terenu czy zmianami użytkowania jakie nastąpiły na wybranym obszarze. Oprócz tego, GIS oferuje nam szeroki wybór modeli interpolacyjnych dzięki czemu umożliwia tworzenie map opadów atmosferycznych, temperatury powietrza i innych czynników meteorologicznych, które kolejno mogą posłużyć do dalszych analiz przestrzennych.

Jak wynika z powyższego GIS zapewnia szereg rozwiązań i narzędzi do wykonywania wszechstronnych analiz przestrzennych, tworzenia, udostępniania, a także zarządzania informacją geograficzną. Umożliwia wizualizację zjawisk w postaci map, przy wykorzystaniu szerokiej gamy symbolizacji, ale przede wszystkim może zmienić nasz sposób działania, będąc wsparciem w podejmowaniu decyzji.

Monika Mazur

Copyright @ 2021

Kategorie
Publikacje

NIEDOBORY WODNE W POLSCE

Water drip concept. Metal water tap and a blue drop on beige background. 3d illustration

NIEDOBORY WODNE W POLSCE

W ostatnim dziesięcioleciu występowanie deficytów wód powierzchniowych i podziemnych na obszarze kraju stanowi problem, zauważalny nawet przez osoby niezwiązane na co dzień z gospodarką wodną, czy ochroną środowiska. Po prostu powszechność i nasilenie tego zjawiska w ostatnich latach oraz jego następstwa, coraz bardziej zaczynają przekładać się na jakość życia mieszkańców i na możliwość rozwoju gospodarczego. Przyczyny tej sytuacji są złożone – zmiany klimatyczne, lokalne czy regionalne nadmierne pobory wody, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych.

Zjawisko niedoborów wody rozumiane jako brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb środowiska i człowieka na poziomie dotychczasowego zapotrzebowania, z uwzględnieniem potrzeb zrównoważonego rozwoju, stanowi nieco inne zagadnienie, aniżeli zjawisko występowania suszy (atmosferycznej, hydrologicznej, hydrogeologicznej czy rolniczej). Niedobory wody należy rozpatrywać w odniesieniu do zasobów wodnych dostępnych do zagospodarowania przez człowieka, bez powodowania negatywnego wpływu na stan ekosystemów od wód zależnych.

Dostępność zasobów wód powierzchniowych w Polsce wykazuje dość dużą zmienność, uzależnioną od uwarunkowań naturalnych i od działalności antropogenicznej. Opisując rozkład zasobów wodnych, najbardziej zasobne obszary występują w południowej i częściowo w północnej części kraju. Rozkład zlewni wykazujących niski stan zasobów na podstawie obserwacji rozkładów odpływów rzecznych (IMGW- PIB), jest dość nieregularny. Obszary te identyfikowane są we wszystkich częściach kraju, jednak znaczny ich udział odnotowuje się w zachodniej i południowozachodniej części kraju (wielkopolska i częściowo obszar dolnego śląska), jak również wzdłuż wschodniej granicy kraju. W obszarach o mniejszej zasobności wód powierzchniowych, gdzie występuje wysokie zapotrzebowanie na wodę ze względu na obecność wodochłonnych sektorów gospodarki lub rozwijające się obszary miejskie, obserwowane są problemy z dostępnością do zasobów, minimalizowane częściowo poprzez rozdysponowanie dostępnych wód podziemnych.

W odniesieniu do wód podziemnych, bazując na informacjach (PIG-PIB) dot. ustalonych zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych oraz na ogólnodostępnych informacjach dot. wielkości poborów wód podziemnych i odwodnień zakładów górniczych, w obszarze kraju dostępność tych zasobów można określić jako wysoką. Najwyższą zasobnością charakteryzują się obszary we wschodniej części obszaru dorzecza Wisły.

Wyróżnić można jednak kilka obszarów deficytowych, znajdujących się w południowej i centralnej części Polski, tj. obszary w regionach wodnych Małej Wisły, Górnej Odry oraz Warty. Deficyty te związane są z prowadzoną eksploatacją kopalin, czego następstwem jest prowadzenie odwadniania zakładów górniczych, powodujących sczerpywanie dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych. 

Katarzyna Banaszak

Copyright @ 2021

Kategorie
Publikacje

OBSZARY OCHRONNE JEZIOR

Wdzydze Kiszewskie z lotu ptaka jezioro kaszuby

OBSZARY OCHRONNE JEZIOR

Obszar ochronny to obszar wyznaczony wokół zbiornika wód śródlądowych o określonych granicach, na terenie którego obowiązują zakazy, nakazy oraz ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów lub korzystania z wód w celu ochrony zasobów tych wód przed degradacją.

Problem z niedoborem zasobów wodnych w Polsce jest od dawna zidentyfikowany, niestety ingerencja człowieka w naturalne obszary retencyjne – jakim są jeziora, jest coraz większa. Poprzez stosowanie odwadniających systemów melioracyjnych, wycinki terenów leśnych, regulację rzek i potoków proces wypłycania jezior znacznie przyspieszył. Wiele z mniejszych jezior po prostu zaniknęło, co wpłynęło niekorzystnie nie tylko na krajobraz czy mikroklimat, ale również na różnorodność ekosystemu.

Tak samo jak ilość, również jakość wód ma ogromne znaczenie dla ekosystemu jeziornego. Niszczenie naturalnych stref buforowych jezior poprzez zabudowę brzegów, odprowadzanie ścieków komunalnych i przemysłowych oraz niewłaściwa praktyka na gruntach rolnych spowodowała nadmierny proces eutrofizacji wielu polskich jezior.

Niestety niska świadomość społeczna o funkcjonowaniu ekosystemów jeziornych, przede wszystkim o ich ograniczonej zdolności samooczyszczania powoduje, iż niezbędne jest ustanowienie formalnych zasad użytkowania wyznaczonych obszarów zlewni jeziora.

Wyznaczenie i ustanowienie obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych stało się zatem koniecznością, aby to niezwykle cenne dziedzictwo, jakim są naturalne jeziora w Polsce, przetrwało.

Zachęcamy do zapoznania z Monografią, która powstała w oparciu o wyniki projektu: „Opracowanie dokumentacji wraz z oszacowaniem kosztów ustanowienia obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych – jezior w regionie wodnym Warty”, realizowanego przez konsorcjum firm: Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy i Pectore‐Eco Sp. z o.o. na zamówienie PGW WP RZGW w Poznaniu i sfinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Monografię można pobrać tutaj: Obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych

Agnieszka Hobot

Copyright @ 2021

Kategorie
Publikacje

OCENA WODNOPRAWNA

Warsaw - bird's-eye view.

OCENA WODNOPRAWNA

Ocena wodnoprawna – to odrębna decyzja administracyjna w procesie inwestycyjnym, której uzyskanie jest wymagane dla działań (inwestycji/przedsięwzięć), które będą wpływać na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych wskazanych w planach gospodarowania wodami, wydaje się ją na wniosek podmiotu planującego realizację działania.

Zapisy Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2021 poz. 624, 784) dokonują implementacji Dyrektywy 2000/60/WE (RDW) w zakresie zgodności warunków realizacji nowych działań, które poprzez planowane zmiany w środowisku wodnym powinny wykazać:

  • brak negatywnego wpływu na cele środowiskowe,

    lub

  • spełnić warunki zastosowania odstępstwa z art. 4 ust. 7 RDW.

W związku z powyższym wprowadzono w nowym systemie zgód wodnoprawnych tzw. ocenę wodnoprawną.

Rodzaje inwestycji i działań, które wymagają uzyskania oceny wodnoprawnej określa rozporządzenie ministra właściwego ds. gospodarki wodnej. Uzyskanie oceny wodnoprawnej wymagane jest w zakresie:

  • korzystania z usług wodnych
  • długotrwałego obniżenia poziomu zwierciadła wody podziemnej
  • piętrzenia wody podziemnej
  • rekultywacji wód powierzchniowych lub wód podziemnych
  • wprowadzania do śródlądowych wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów
  • wykonywania urządzeń wodnych
  • regulacji wód, zabudowy potoków górskich oraz kształtowania nowych koryt cieków naturalnych
  • zmiany ukształtowania terenu na gruntach przylegających do wód mających wpływ na warunki przepływu wód
  • robót i obiektów budowlanych mających wpływ na zmniejszenie naturalnej retencji terenowej
  • utrzymywania publicznych śródlądowych wód powierzchniowych oraz wód morskich wewnętrznych

W zakresie wydawania ocen wodnoprawnych oraz deklaracji zgodności z celami środowiskowymi (zaświadczenie do wniosku o współfinansowanie ze środków UE), właściwe są organy Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.

W przypadku przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. 2021 r. poz. 247) decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zastępuje ocenę wodnoprawną.

W przypadku stwierdzenia negatywnego wpływu na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych, przy braku spełnienia przesłanek odstępstwa, realizacja inwestycji nie będzie możliwa.

Agnieszka Hobot

Copyright @ 2021